Od końca XIX wieku, systematyczne obserwacje meteorologiczne, astronomiczne oraz agrarne wskazywały na cykliczne pojawianie się w naszym regionie geograficznym nagłego napływu zimnego powietrza polarnego w połowie maja. Zjawisko to, charakteryzujące się często występowaniem przymrozków, było powszechnie znane rolnikom i mieszkańcom wsi, którzy identyfikowali okres między 1 a 20 maja, ze szczególnym nasileniem między 12 a 15 maja, jako czas wzmożonej ostrożności. To ugruntowane w tradycji przekonanie o majowych ochłodzeniach, potocznie nazywanych „zimnymi ogrodnikami”, stanowiło ważny element planowania prac polowych i ochrony upraw.
Mimo iż maj powszechnie kojarzony jest z pełnią wiosny, słoneczną pogodą i stopniowym ociepleniem, obserwacje meteorologiczne wskazują na regularne występowanie nagłych spadków temperatur. Zjawisko to znalazło odzwierciedlenie w ludowej tradycji, a konkretnie w nazwach „zimni ogrodnicy” i „zimna Zośka”, odnoszących się do specyficznego okresu w połowie maja.
Trzej święci – Pankracy (12 maja), Serwacy (13 maja) i Bonifacy (14 maja) – symbolizują dni, w których prawdopodobieństwo wystąpienia przymrozków, często gwałtownych, jest szczególnie wysokie. Dopełnieniem tego zjawiska jest „zimna Zośka” (15 maja), imieniny Zofii, po której według tradycji, ryzyko wiosennych przymrozków powinno znacząco się zmniejszyć.
Choć nauka nie potwierdza bezwzględnej zależności między datami a temperaturami, tradycja ta pozostaje niezwykle istotna dla ogrodników i rolników. Zrozumienie i respektowanie fenomenu „zimnych ogrodników” i „zimnej Zośki” pozwala na podjęcie odpowiednich środków ostrożności, mających na celu ochronę delikatnych roślin przed szkodliwym działaniem wiosennych przymrozków, a tym samym zabezpieczenie przyszłych plonów. Zatem, mimo wiosennego optymizmu, rozsądne jest zachowanie czujności w maju, aby nie dać się zaskoczyć zmiennej pogodzie.