Wielkanoc

Logo gazety „Głos Bolesławca”
fot. Głos Bolesławca Wpis archiwalny – Głos Bolesławca.
istotne.pl 3977 bolesławiec

Reklama

Wielkanoc jest najstarszym i głównym świętem chrześcijan. Wzięło ono swój początek od żydowskiej Paschy, czyli wyjścia Żydów z niewoli egipskiej do ziemi obiecanej. Już pierwsze pokolenia chrześcijan uroczyście czciły zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, w nocy z soboty na niedzielę. Nie ma nawet pewności co do daty Jego zmartwychwstania, dlatego Wielkanoc jest świętem ruchomym. Sobór Nicejski w 325 roku ustalił, że Święta Wielkanocne będzie się obchodzić w niedzielę przypadającą po pierwszej pełni księżyca, zaraz po zrównaniu wiosennym. Jednakże nie podano obowiązującej daty zrównania wiosennego.
Oczekiwanie na święta Wielkiej Nocy poprzedzał przez wieki długi i uciążliwy post. Wielki Post trwający 40 dni to czas stawania się lepszym, czas oczyszczania duszy, ciała i żołądków. Szczególne nagromadzenie wielkopostnych zwyczajów następuje w ostatnim jego tygodniu. Spośród wielu najbardziej dominującymi symbolami wielkanocnymi są: jajko, zielona gałąź, ogień i woda. W czasach średniowiecza jeśli w Wielką Środę przypadał tzw. suchy dzień – poszczono. Początkowo u pijarów, później u dominikanów, franciszkanów i w innych zakonach odprawiano ciemną jutrznię. Po każdym psalmie gaszono jedną świecę. Po nabożeństwie księża hałasowali uderzając psałterzami i brewiarzami o ławki, by przypomnieć zmiany zachodzące w przyrodzie podczas męki Chrystusa. Chłopcy naśladowali księży tłukąc o ławki, specjalnie w tym celu przystosowanymi kijami. Podczas uroczystej mszy wieczornej w Wielki Czwartek bijące dzwony milkną, by odezwać się dopiero na radosne Alleluja. Zastępują je kołatki. Przypominają one, że Chrystus został wydany na mękę krzyżową i cierpi, a kościół pogrąża się w smutku i żałobie. Po mszy św. ksiądz obnaża ołtarz na pamiątkę obnażenia Jezusa z szat.
Wielki Piątek to najsmutniejszy dzień w roku. Chrystus po długich mękach skonał na krzyżu. Jest to jedyny dzień w roku, kiedy nie odprawia się mszy świętej. Sprawowana jest natomiast liturgia wieczorna, na którą składa się opis męki Pańskiej, modlitwa wiernych, adoracja krzyża i komunia święta, po czym następuje przeniesienie Pana Jezusa do symbolicznego grobu.
Symbole...
Baranek - w naszej polskiej tradycji na stole świątecznym króluje baranek wielkanocny z chorągiewką i napisem Alleluja. Baranek jest symbolem zabitego Jezusa, który zmartwychwstał, zwyciężył śmierć i pokonał szatana...
Palma – powinna składać się z gałązek leszczyny, wierzby, cisu, sosny lub z jałowca. Wszystkie te rośliny posmutniały po śmierci Chrystusa (tak głosi legenda). W różnych regionach kraju zachowały się różne zwyczaje robienia palm. Na Kaszubach, Kurpiach, w Krakowskiem i wśród górali święci się cztery palmy. Jedną z przeznaczeniem na cmentarz, drugą by umieścić za obrazem, żeby chroniła dom przed pożarem i gromem, trzecią do zabudowań gospodarskich, by strzegła bydło. Czwartą łamie się na patyczki i wiąże w krzyżyki, aby w Wielki Piątek przed wieczorem zatknąć na obrzeżach pól dla dobrego urodzaju.
Groby Chrystusa - to prawdziwie polska tradycja. Zależnie od sytuacji, w jakiej znajdował się kraj, przedstawiały sceny z Pisma Świętego, albo miały charakter narodowy. Pełnili przy nich straż wierni ubrani przeważnie w ubrania strażackie. Byli to ludzie zwykli i nie raz szanowani obywatele. Odwiedzano groby w różnych kościołach, przy każdym chwilę trwając w modlitwie. Często przy grobach organizowane były kwesty na budowę szpitali, na biednych. Wielka Sobota to dzień spoczynku Pana Jezusa w grobie, dzień modlitwy i oczekiwania na Jego zmartwychwstanie. W domach kończono przygotowania do święconego. Gdy wierni szli do kościoła ze święconym na drzewach koło kościołów zasiadali młodzieńcy i głośno, bez ogródek wychwalali bądź ganili cechy, wygląd i zachowanie poszczególnych dziewcząt... które często były wybrankami ich serc...
Liturgia ognia i wody - odbywa się wieczorem, czyli w Wigilię Paschalną. Wierni gromadzą się poza kościołem wokół ognia. Następuje poświęcenie ognia, od którego zapala się świecę zwaną paschałem. Ogień symbolizuje Chrystusa, który jest światłem rozświecającym ciemności, światłem życia. Po poświęceniu ognia i świecy wierni udają się za kapłanem niosącym paschał do ciemnego kościoła. Procesja ta przypomina wędrówkę Izraelitów na Pustyni Synajskiej ze słupem ognia. Podczas tej liturgii święci się również wodę, której używa się dla udzielania Sakramentu Chrztu w całym okresie wielkanocnym.
Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego - początkowo była obchodzona jedynie w czasie Wigilii Paschalnej i kończyła się tuż przed świtem. W Wielką Niedzielę wierni wstawali wcześnie, przed wschodem słońca, by w najbliższym jeziorze, rzece, czy strumieniu obmyć oczy i ciało. Wierzono, że woda ma moc uzdrawiającą. Odświętnie ubrani szli do kościoła na Rezurekcję.
Opis tej uroczystości z XVIII wieku wg ks. Kitowicza "Rezurekcja albo procesja w Dzień Wielkanocy z grobu wyjętego bywała taka jak jest i dzisiaj; trzy razy obchodząca dookoła po kościele wewnątrz, albo dookoła kościoła po cmentarzu, lub krużgankach kościelnych, według sposobności, jaka gdzie była."
Jajka, pisanki - jajko to symbol życia, a pisanka symbolem Świąt Wielkanocnych. Nie wiadomo od jak dawna pisanki są uważane za symbol świąt. Są one bardzo różnorodne, zależne od regionu. Na pisankę obiera się najlepsze jajka: żółtawe, o szorstkiej skorupce, takie najlepiej przyjmują farbę. Z dawien dawna powtarzają się w pisankach tradycyjne motywy, przypominające nieraz haft lub wzory na ceramice: różne spirale, wiatraczki, drabinki, kratki, krzyże, stylizowane kwiaty. Rzadziej występują figurki ludzkie lub zwierzęce. Pisanka poświęcona w Wielką Sobotę miała chronić dom od nieszczęścia. Skorupki z poświęconych jaj sypano na kapustę, "żeby jej liszki nie zjadły", toczono jajka wzdłuż zagonów, aby chronić pola przed chwastami. Duże znaczenie miała pisanka jako podarek. Dostawali ją w święta goście, rodzice chrzestni dawali pisanki swoim chrześniakom, dziewczęta ulubionym chłopcom, żebracy, by modlili się za dusze zmarłych, a była ona również składana na grobach...
Być może znaczenie jajka przypisywano temu, że zawierało w sobie utajone życie, że okrągły kształt był symbolem siły i zdrowia i np. w niektórych częściach Polski pocierano jajkiem grzbiety bydła, które po raz pierwszy w roku wychodzi na pastwisko. Dziś wszystkie te obrzędy związane z jajkiem zanikły, ale kolorowa pisanka jest ozdobą stołu wielkanocnego i szkoda byłoby zaniechać tego zwyczaju.

Reklama