Ekshumacje rozpoczęły się rano i trwały prawie 4 godziny. Wcześniejsze wyniki badań georadarem pokazywały, że w kilku miejscach w pobliżu Młodzieżowego Domu Kultury wyraźnie naruszona została struktura ziemi. Jak wiadomo, podczas drugiej wojny światowej w budynku obecnego MDK-u mieściła się kwatera gestapo, a zaraz po wojnie budynek zajęli ubecy. Bezpieka przetrzymywała tam – w nieludzkich warunkach – wrogów systemu prawdopodobnie do końca lat 40. ubiegłego wieku. Co więcej, we wrześniu tego roku znaleziono tutaj dwa niepochowane szkielety. Wszystko to pozwalało przypuszczać, że odnalezione zostaną kolejne kości ludzkie.
Tak też się stało. W dwóch różnych miejscach ekshumowano szczątki ludzkie. Nie znaleziono jednak ani jednej czaszki. W innych – natrafiono na gałęzie i szczątki psa. „Warto było tutaj przyjechać po to, żeby stwierdzić, co na tym terenie jest możliwe do odnalezienia, a czego odnaleźć się już nigdy nie da” powiedział portalowi Boleslawiec.org Krzysztof Szwagrzyk, naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej wrocławskiego IPN-u.
Ekipa ekshumacyjna nie znalazłaby dziś prawie nic, gdyby nie nowe informacje robotników, którzy we wrześniu stawiali mur za domem kultury. Wtedy – jak się dziś okazało – powiedzieli jedynie o części znalezionych kości, gdyż bali się, że budowa opóźni się przez prace badawcze. Dziś, gdy IPN przyjechał raz jeszcze zbadać teren, przyszli i wskazali miejsce, gdzie zakopali resztę wrześniowych znalezisk.
„Wielka szkoda, że dziś za MDK stoją pawilony handlowe. Moglibyśmy prowadzić badania w zupełnie innych warunkach” przyznaje Szwagrzyk. Wcześniej na terenach między domem kultury a obecnym targowiskiem przez kilkadziesiąt lat znajdowały się działki funkcjonariuszy aparatu represji. Również wówczas wykopywano tutaj szczątki ludzkie, guziki czy grzebienie. Co więcej, częstokroć tych przerażających odkryć dokonywały dzieci.
Sprawa nabrała rozgłosu dopiero we wrześniu tego roku, mimo że o tym, iż w pobliżu MDK-u mogą znajdować się szczątki ofiar faszyzmu i komunizmu, mówiło się od lat. Dzięki temu, że sprawą zaczęły się interesować media, do naukowców z IPN-u i do Zdzisława Abramowicza dotarł list od Niemki, którą przez rok więziono w kazamatach dawnej siedziby Urzędu Bezpieczeństwa. Miała wtedy 15 lat. „Ta kobieta pisze w swoim liście, że były to dla niej najbardziej dramatyczne chwile w życiu” opowiada Abramowicz, znawca dziejów Bolesławca. „Siedziała w jednej celi z kilkoma więźniarkami. Na gołej posadzce. Ciągle kazano jej się przyznawać do przynależności do różnych organizacji” dodaje.
Co dalej?
„Myślę, że teraz nastąpi przełom” mówi Krzysztof Szwagrzyk. – „Sprawa jest tak głośna w tej chwili w Polsce, że nie mogę sobie wyobrazić władz jakiegokolwiek miasta, które po takim szumie medialnym powiedzą, że to ich nie interesuje”. Na dzisiaj jednak naukowcy kończą badania w Bolesławcu.
Teraz przed pracownikami IPN-u ogromna praca badawcza. Badane będą inne miejsca kaźni, m.in. w Legnicy, jeleniej Górze, Jaworze czy Wałbrzychu. Kontynuowane mają być również prace w naszym mieście. Na razie nie wiadomo jednak, kiedy to nastąpi. Naukowcy chcą w najbliższym czasie spotkać się z przedstawicielami władza miasta i Starostwa Powiatowego, aby zastanowić się nad tym, w jaki sposób kazamaty MDK-u, miejsce kaźni ofiar totalitaryzmu, zachować dla potomności. Być może powstanie tu izba pamięci.
(informacja GA, wideo KG)